Met Chambers 'roddelen' over boeken

Hij viel maar een paar keer uit zijn rol, tijdens zijn workshop in de theaterzaal van de OBA. Aidan Chambers, de guru van het boekengesprek, zette - geheel per ongeluk - zichzelf in de schijnwerpers. Met een mening ("Dat klinkt wat abstract")of een eigen interpretatie ("Zou je niet zeggen dat...") drukte hij zijn persoonlijke stempel.

De 200 bibliothecarissen met wie Chambers kletste over het prentenboek De duif die niet kon duiken hebben zich er vast niet aan gestoord. Toch ging Chambers stiekem in tegen zijn ideologie, waarin de conversatie leiden iets anders is dan de regie voeren. Chambers ziet voor Herr Direktor een ondersteunende rol. Hij creeërt een situatie waarin de deelnemers, als batterijen, élkaar impulsen geven. "De gespreksleider gebruikt woorden", zei Chambers in zijn introductie. "Niet om zijn mening op te leggen, maar om ons nieuwe woorden te geven voor het boek."

Het blijkt niet zijn enige verfrissende invalshoek. Zo vindt Chambers het cruciaal dat ten minste één lezer het boek intens haat. Dat maakt de discussie met de liefhebbers sappiger, steviger en levendiger. Nog verrassender is zijn taak voor de ongehoorzame leerling. Wie verzuimt en het boek ongelezen laat, is de 'doorvrager', die andere lezers tot opklaringen uitdaagt.

Het is, zo vermoed ik, zijn open mindset, samen met een vleugje democratie, die Chambers' succes verklaart. Zijn boeken Vertel eens en De leesomgeving vinden gretig aftrek onder leesbevorderend Nederland. Ook de bibliothecarissen in de zaal lagen aan zijn lippen. Begrijpelijk. Chambers is, met zijn lichte stiff upper lip en rustige voorkomen, een begenadigd spreker. Dat hij inmiddels hoogbejaard is, maakt hem niet minder innemend.

Tegelijkertijd is Chambers' succes best wel bizar. Hij doet het tegenovergestelde van wat veel (lees)opvoeders gewend zijn. Zij sturen hun pupillen vanuit hun kennis over het boek. Chambers heeft het lef het boekengesprek zich spontaan te laten ontspinnen.

Die aanpak heeft één keerzijde: het duurt een tijdje voordat we de diepte ingaan. Er is geen frame, een kapstokje mist. Een link met de historische werkelijkheid ontbreekt, evenals literaire stromingen (romantiek, postmodernisme) en begrippen (vertelperspectief, motieven, psychologie van de personages).

Maar wie geduld heeft, zo blijkt in de OBA, wordt beloond. De verdieping sluipt, en hoe kan het ook anders, spontaan in het spel. Een lezer vraagt zich af of de naam van de hoofdpersoon, Telemark, soms is afgeleid van de gelijknamige ski. Wat ze gemeen hebben? Ze representeren een afwijkende, maar uiterst succesvolle techniek. Het duifje introduceert bij zijn vliegexamen de vrije val, en wordt de nummer 1 broodkruimel-verzamelaar van de school.

De boodschap, zo concluderen we met zijn allen, luidt dat het goed is zoals je bent. Do it your own way. Het is dus geen toeval, dat Chambers voor dit prentenboek koos. Zoals elke duif zijn eigen duikvlucht kiest, kletsen wij op onze eigen manier over boeken. Misschien ligt daar wel de kern van Chambers' missie. Dat literatuur niets is om elitair over te doen. Iedereen kan praten over boeken. En alle meningen en interpretaties zijn even relevant.